ଗତ ତିନି ଦଶନ୍ଧିର ବିହାର ରାଜନୀତି ମାତ୍ର ଦୁଇ ଜଣଙ୍କ ଚାରିପଟେ ଘୁରୁଛି । ନୀତୀଶ କୁମାର ଓ ଲାଲୁ ପ୍ରସାଦ । ବିହାର ରାଜନୀତିରେ ଦୁହେଁ କେତେବେଳେ ବନ୍ଧୁ ତ କେତେବେଳେ ଶତ୍ରୁ। ଏକ ସମୟ ଥିଲା ଯେତେବେଳେ ଦୁହେଁ ବନ୍ଧୁ ଥିଲେ । ଲାଲୁ ଦାବି କରିଛନ୍ତି ଯେ ସେ ନୀତୀଶଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କରିଥିଲେ । ଲାଲୁଙ୍କ ଏହି ଦାବି ପରେ ଏବେ ଦୁହିଁଙ୍କ ସମ୍ପର୍କ କଥାକୁ ନେଇ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପୁଣି ଆଲୋଚନା ହେଉଛି । ଲାଲୁ ଓ ନୀତୀଶଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଧୁତା ଓ ଶତ୍ରୁତାର ଲମ୍ବା ଯାତ୍ରା ରହିଛି । ଉଭୟ ପରସ୍ପର ଉପରକୁ ବାକ୍ୟ ତୀର ମାଡ଼ କରନ୍ତି ଓ ପୁଣି କେତେବେଳେ ଦୁହେଁ ପରସ୍ପରର ପ୍ରଶଂସାରେ ପୋତି ପକାନ୍ତି । ସେମାନେ ପରସ୍ପରର ପାରିବାରିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଯୋଗ ଦିଅନ୍ତି । କିଛି ବର୍ଷ ତଳେ ଲାଲୁ ପ୍ରସାଦ ଯାଦବଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ‘ଗୋପାଳଗଞ୍ଜ ସେ ରାଇସିନା’ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା। ଏହା ଖୁବ୍ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲା। ଲାଲୁ ନିଜ ଆତ୍ମଜୀବନୀରେ ନିଜର ରାଜନୈତିକ ଯାତ୍ରା ଏବଂ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଖୋଲାଖୋଲି ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଏହି ପୁସ୍ତକରେ ବିହାରର ବର୍ତ୍ତମାନର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କ ଉପରେ ଏକ ପୁରା ଅଧ୍ୟାୟ ରହିଛି ।
ମୋ ସାନ ଭାଇ ନୀତୀଶ
ଲାଲୁଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀର ୧୧ତମ ଅଧ୍ୟାୟର ଶୀର୍ଷକ ହେଉଛି ‘ସାନ ଭାଇ ନୀତୀଶ’। ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି, “ନୀତୀଶଙ୍କ ସହ ମୋର ପ୍ରଥମ ସାକ୍ଷାତ ଆମ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ହୋଇଥିଲା। ସମାଜବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ପାଇଁ ଲଢ଼େଇରେ ସେ ଜଣେ ସାଥୀ କର୍ମୀ ଥିଲେ। ସେ ଇଂଜିନିୟରିଂ କଲେଜର ଛାତ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କ ସହ ସାକ୍ଷାତକାର ବାବଦରେ ମୋର ଅଧିକ ମନେ ନାହିଁ। ସେତେବେଳକୁ ମୁଁ ଜଣେ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ରାଜନୈତିକ କର୍ମୀ ହୋଇସାରିଥିଲି ।ସେତେବେଳେ ନୀତିଶ ଜଣେ ସାଧାରଣ ଓ ଅଜଣା ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ। ମୁଁ ବିହାରରେ ସମାଜବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅଗ୍ରଣୀ ଯୁବ ଚେହେରା ଥିଲି।
ଏହି ମାମଲାରେ ମୁଁ ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କ ନିକଟରେ ଋଣୀ
ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ, କର୍ପୂରୀ ଠାକୁରଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ପରେ ବିହାର ବିଧାନସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ନେତା ଭାବେ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରିବା ବେଳେ ମୋତେ ସମର୍ଥନ କରିଥିବାରୁ ମୁଁ ତାଙ୍କ ନିକଟରେ ଋଣୀ। କିନ୍ତୁ ସମୟ କ୍ରମେ ସେ ବଦଳି ଯାଇଥିଲେ। ଆଦର୍ଶଗତ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେ ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱରେ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲେ। ଏହାପରେ ସେ ଜର୍ଜ ଫର୍ଣ୍ଣାଣ୍ଡିଜଙ୍କ କ୍ୟାମ୍ପକୁ ଚାଲି ଯାଇଥିଲେ।
ଏହାପରେ ଖବର ଆସିଲା ଯେ ଗୁରୁଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ସମ୍ପର୍କ ଭଲନାହିଁ । ପରେ ସେମାନେ ବିଜେପି ସହ ମେଣ୍ଟ କରିଥିଲେ। ଅନେକ ବର୍ଷର ଭାଗିଦାରୀ ପରେ ସେ ବିଜେପିକୁ ଛାଡିଥିଲେ । ଏହାପରେ ସେମାନେ ଆମ ସହ ଅର୍ଥାତ୍ ଆରଜେଡି ସହ ମେଣ୍ଟ କରିଥିଲେ। ନିକଟରେ ସେମାନେ ମେଣ୍ଟ ଭାଙ୍ଗିଛନ୍ତି। ସେ ବିଜେପି ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ଏନଡିଏକୁ ଫେରିଛନ୍ତି।
ଯେବେ ନୀତିଶ ମୋତେ ଫୋନ୍ କଲେ…
ନିଜ ଆତ୍ମଜୀବନୀରେ ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ, ୨୦୧୪ ନିର୍ବାଚନ ଜିତିବା ପରେ ବିଜେପି ନୀତୀଶଙ୍କ ଜେଡିୟୁକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଇଥିଲା ଏବଂ ଜୁନ୍ ୨୦୧୪ରେ ହୋଇଥିବା ରାଜ୍ୟସଭା ଉପନିର୍ବାଚନ ଜିତିବା ତାଙ୍କ ଦଳର ପ୍ରାର୍ଥୀ ପୱନ କେ ବର୍ମା ଏବଂ ଗୁଲାମ ରସୁଲ ବଳିଆଭିଙ୍କ ପାଇଁ କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା। ସେ ମୋତେ ଫୋନ୍ କରି ତାଙ୍କ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ବିଜୟ ପାଇଁ ଆରଜେଡି ସମର୍ଥନ ମାଗିଥିଲେ, ଆରଜେଡି ବିଧାୟକମାନେ ବର୍ମା ଏବଂ ବଳିଆବିଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଭୋଟ୍ ଦେଇଥିଲେ, ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସେମାନେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲେ।
ନୀତୀଶ ଓ ମୋଦିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ
ବାଜପେୟୀ ସରକାରରେ ରେଳମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ ନୀତିଶ ଏନଡିଏ ଶିବିରରେ ତତ୍କାଳୀନ ଗୁଜରାଟ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦିଙ୍କ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ପ୍ରଶଂସକ ଥିଲେ, ଏହା କୌଣସି ଗୁପ୍ତ କଥା ନୁହେଁ। ନୀତୀଶ ଓ ମୋଦି ଭଲ ବନ୍ଧୁ ପାଲଟିଯାଇଥିଲେ । ମୋଟାମୋଟି ଭାବେ ସେ ଆଡଭାନୀଙ୍କ ଭଳି ନେତାଙ୍କ ସହ ମୋଦିଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ ଏବଂ ସେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରେ ରହିବେ ବୋଲି ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥିଲେ। ମୁଁ ତାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱୀ ଥିଲି। ନୀତୀଶ ବିହାରରେ ମୋର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ – ଯଦିଓ ଏଥିପାଇଁ ନୀତିଗତ ଭାବରେ ବ୍ୟାପକ ବୁଝାମଣା ର ଆବଶ୍ୟକତା ଥିଲା – ତେଣୁ ସେ ଗୁଜରାଟରେ ହିଂସା ବିଷୟରେ କହିବେ ବୋଲି ଆଶା କରିବା ନିରର୍ଥକ ଥିଲା । ୧୯୯୯ରେ ରେଳମନ୍ତ୍ରୀ ହେବା ପରେ ନୀତୀଶ ବିଜେପିର କଠୋରପନ୍ଥୀଙ୍କ ସହ ମିଶିଥିଲେ।
କେମିତି ପାଲଟିଗଲେ ବିରୋଧୀ ?
ସେହିପରି ସାମ୍ବାଦିକ ତଥା ଲେଖକ ଶଙ୍କର୍ଷଣ ଠାକୁରଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ‘ଦ ଷ୍ଟୋରୀ ଅଫ୍ ଏ ଲୋନ୍ଲି ମ୍ୟାନ୍ ନୀତୀଶ କୁମାର’ରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି ଯେ ୧୯୯୦ ପୂର୍ବରୁ ଲାଲୁ ଓ ନୀତୀଶ କୁମାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ରେ ତିକ୍ତତା ନଥିଲା। ପୁସ୍ତକରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଯେତେବେଳେ ଲାଲୁ ଯାଦବ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିରୁ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେଉଥିବା ଦେଖାଯାଇଥିଲା। ନୀତୀଶଙ୍କୁ ଏହା ପସନ୍ଦ ଆସିନଥିଲା। ଧୀରେ ଧୀରେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମତଭେଦ ବଢିବାରେ ଲାଗିଲା । ୧୯୯୦ମସିହାରେ ଯେତେବେଳେ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଭିପି ସିଂହଙ୍କ ସରକାରର ପତନ ହେଲା, ସେତେବେଳେ କେନ୍ଦ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଥିବା ନୀତୀଶ କୁମାର ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଚୌକି ହରାଇଥିଲେ।
ଏହାପରେ ସେ ପାଟନା ଆଡକୁ ମୁହାଁଇଥିଲେ । ପୁସ୍ତକରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ସେ ପାଟନା ଆସି ରାଜ୍ୟ ଅତିଥି ଭବନରେ ରହିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଲାଲୁ ଅନୁମତି ଦେଇନଥିଲେ। ଏହାପରେ ସେ ପୁନାଇ ଛକରେ ଥିବା ଏକ ସରକାରୀ ଘରେ ରହୁଥିବା ତାଙ୍କ ଇଞ୍ଜିନିୟର ବନ୍ଧୁ ଅରୁଣ କୁମାରଙ୍କ ସହ ରହିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଲାଲୁ ଜାଣିବା ପରେ ସେ କେବଳ ଅରୁଣ କୁମାରଙ୍କୁ ପାଟନା ବାହାରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିନଥିଲେ ବରଂ ସରକାରୀ ବାସଭବନ ମଧ୍ୟ ଖାଲି କରିଦେଇଥିଲେ। ଏହାପରେ ପାଟନାରେ ବାସହୀନ ନୀତୀଶ କୁମାର ତାଙ୍କ ବ୍ୟବସାୟୀ ବନ୍ଧୁ ବିନୟଙ୍କ ଘରେ ରହିବାକୁ ଲାଗିଲେ ।
ଏବେବି ମୁଁ ଯୁବକ
ଏହା ହେଉଛି ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକର ଉପସଂହାରର ଶୀର୍ଷକ । ଏଥିରେ ସେ ପ୍ରଥମେ ଆଡଭାନୀଙ୍କ ରାଲି ଏବଂ ବାବ୍ରି ମସଜିଦ ଭଙ୍ଗା ଘଟଣାକୁ ଉଲ୍ଲେଖ କରି ଲେଖିଥିଲେ ଯେ, ଏହା ଦେଶ ପାଇଁ ଭଲ ନଥିଲା। ମୁଁ ମଧ୍ୟ ମହାଭାରତ ପଢିଛି ଏବଂ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଜୀବନ ଓ ଶିକ୍ଷାକୁ ବୁଝିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି । ମୁଁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଯଦୁବଂଶୀରୁ ଆସିଛି।
ଏହା ମୋତେ ଶକ୍ତି ଦେଇଥାଏ
ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଷୟରେ ମୋତେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ପ୍ରେରଣା ଦେଉଛି ଯେ ସେ ଜେଲରୁ ବାହାରିବା ପରେ ରାକ୍ଷସ ଏବଂ ଅତ୍ୟାଚାରୀ ରାଜା କଂସଙ୍କୁ ଧ୍ୱଂସ କରିଥିଲେ । ପାପର ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଥିବା କୌରବମାନଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସେ Iଧର୍ମ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଥିବା ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ନେତୃତ୍ୱ ଦେଇଥିଲେ । ମୁଁ ଆମ୍ବେଦକର ଏବଂ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ଜୀବନ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ପଢୁଛି । ଯିଏ ସାରା ଜୀବନ ଜାତିବାଦ ଓ ଭେଦଭାବ ବିରୋଧରେ ଲଢ଼େଇ କରି ବହୁତ କ୍ଷତି ସହିଥିଲେ। ମୁଁ ଆମ୍ବେଦକର ଓ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଯେତେ ପଢ଼ିବି, ସାମନ୍ତବାଦ ଓ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକତା ବିରୋଧରେ ଲଢ଼ିବା ପାଇଁ ମୋତେ ସେତେ ଶକ୍ତି ମିଳିବ।
ଲୋକଙ୍କ ଭଲ ପାଇବା ମୋତେ ଶକ୍ତି ଦିଏ
ନିଜ ଆତ୍ମଜୀବନୀର ଶେଷ ଧାଡ଼ିରେ ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି, ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପ୍ରେସକ୍ରିପସନ୍ ଆଧାରରେ ମୁଁ ଔଷଧ ଖାଉଛି। କିନ୍ତୁ ମୁଁ ଲୋକଙ୍କଠାରୁ ମିଳୁଥିବା ଭଲପାଇବା ଏବଂ ସ୍ନେହରୁ ପ୍ରକୃତ ଶକ୍ତି ପାଇଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ମୁଁ ଡାକ୍ତରଖାନା କିମ୍ବା ଜେଲରୁ ବାହାରକୁ ଆସେ, ମୁଁ ଦେଖୁଛି ଯେ ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ମୋତେ ଦେଖିବା ଏବଂ ମୋତେ ଭେଟିବା ପାଇଁ ଅପେକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି, ମୁଁ ଶକ୍ତିରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ । ଲୋକଙ୍କ ଭାବନାରେ ମୁଁ ଅଭିଭୂତ ହୋଇପଡୁଛି ।
ସବୁ କିଛି ଭଗବାନଙ୍କ ହାତରେ
ଆତ୍ମଜୀବନୀର ଶେଷ ପାରାଗ୍ରାଫରେ ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି, “ଜୀବନ ଭଗବାନଙ୍କ ହାତରେ ଅଛି, ସେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରନ୍ତି ଯେ ଆମକୁ କେତେ ଦିନ ବଞ୍ଚିବାକୁ ହେବ ଏବଂ କେବେ ଏଠାରୁ ଯିବାକୁ ହେବ । ମୋ ଜୀବନର ଦର୍ଶନ ହେଉଛି କାମ ଜାରି ରଖ।
