ମ୍ୟାନମାର ଏବଂ ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ ଆସିଥିବା ୭.୭ ତୀବ୍ରତାର ଭୂକମ୍ପ ଉଭୟ ଦେଶରେ ବ୍ୟାପକ ଧ୍ୱଂସଲୀଳା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ମ୍ୟାନମାରର ମାଣ୍ଡାଲେ ନିକଟରେ ଭୂକମ୍ପର କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା, ଯାହା ଫଳରେ ରାସ୍ତାଘାଟରେ ଫାଟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ଏବଂ ଇରାୱାଡି ନଦୀ ଉପରେ ଥିବା ଏକ ପୋଲ ଭାଙ୍ଗି ପଡ଼ିଛି। ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡର ରାଜଧାନୀ ବ୍ୟାଙ୍କକରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ନିର୍ମାଣାଧୀନ ଅଟ୍ଟାଳିକା ପଡ଼ିଯିବାରୁ ଅନେକ ଲୋକ ହତାହତ ହୋଇଛନ୍ତି। ଏହି ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ମଧ୍ୟରେ କୂଟନୈତିକ ମାମଲାର ବିଶେଷଜ୍ଞ ବ୍ରହ୍ମା ଚେଲାନୀ ଏକ ଚାଞ୍ଚଲ୍ୟକର ଦାବି କରିଛନ୍ତି। ସେ ଏକ୍ସରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ, ମ୍ୟାନମାରରେ ହିମାଲୟ ଭୂକମ୍ପ ବେଲ୍ଟ ନିକଟରେ ଚୀନର ସୁପର-ଡ୍ୟାମ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଭୂଗର୍ଭୀୟ ଅସ୍ଥିରତାକୁ ବଢ଼ାଇ ଦେଇପାରେ। ତେବେ କ’ଣ ସତରେ ଚୀନର ସୁପର-ଡ୍ୟାମ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏହି ତାଣ୍ଡବ ପାଇଁ ଦାୟୀ?
ମ୍ୟାନମାରର ଭୂଗର୍ଭୀୟ ଅବସ୍ଥା
ମ୍ୟାନମାର ହିମାଲୟ ଭୂକମ୍ପ ବେଲ୍ଟରେ ଅବସ୍ଥିତ, ଯେଉଁଠାରେ ଭାରତୀୟ ପ୍ଲେଟ ଇଣ୍ଡୋଚାଇନା ଉପଦ୍ୱୀପ ତଳକୁ ଧସୁଛି । ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସାଗାଇଂ ଫଲ୍ଟ ଭଳି ଭୂଗର୍ଭୀୟ ଗଠନ ରହିଛି, ଯାହା ଭୂକମ୍ପ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା। ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ମତରେ, ଏଭଳି ଭୂକମ୍ପ ଭାରତୀୟ ପ୍ଲେଟର ଧସିବା କାରଣରୁ ହୋଇଥାଏ। ବର୍ତ୍ତମାନର ଭୂକମ୍ପ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ଗତିବିଧିର ଫଳାଫଳ, ଯାହାର କେନ୍ଦ୍ର ଭୂମିଠାରୁ ମାତ୍ର ୧୦ କିଲୋମିଟର ତଳେ ଥିଲା। ଏହି ଗଭୀରତା କାରଣରୁ ଝଟକା ମ୍ୟାନମାରରୁ ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମ ଚୀନର ଯୁନନାନ ପ୍ରଦେଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା।
ଚୀନର ସୁପର-ଡ୍ୟାମ ପ୍ରକଳ୍ପ
ବ୍ରହ୍ମା ଚେଲାନୀ ମ୍ୟାନମାର ସୀମା ନିକଟରେ ଚୀନର ସୁପର-ଡ୍ୟାମ ପ୍ରକଳ୍ପର ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି। ଚୀନ ମ୍ୟାନମାରରେ ଅନେକ ବଡ଼ ଭିତ୍ତିଭୂମି ପ୍ରକଳ୍ପରେ କାମ କରୁଛି, ଯେଉଁଥିମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ହେଉଛି ବିବାଦାସ୍ପଦ ମାୟିତ୍ସୋନ ଡ୍ୟାମ। ଏହି ଡ୍ୟାମ ଇରାୱାଡି ନଦୀ ଉପରେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ, କିନ୍ତୁ ୨୦୧୧ରୁ ଏହା ସ୍ଥଗିତ ରହିଛି। ଚେଲାନୀଙ୍କ ମତରେ, ଏଭଳି ବଡ଼ ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ଭୂଗର୍ଭୀୟ ସନ୍ତୁଳନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ। ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅଧ୍ୟୟନରେ ଦେଖାଯାଇଛି ଯେ ବଡ଼ ବନ୍ଧର ଜଳାଶୟର ଓଜନ (ରିଜର୍ଭୋୟାର-ଇଣ୍ଡ୍ୟୁସ୍ଡ ସିସ୍ମିସିଟି) କିଛି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଛୋଟ ଭୂକମ୍ପକୁ ଟ୍ରିଗର କରିପାରେ। କିନ୍ତୁ ଏହା କ’ଣ ୭.୭ ତୀବ୍ରତାର ଭୂକମ୍ପର କାରଣ ହୋଇପାରିବ?
ବିଜ୍ଞାନ କ’ଣ କହୁଛି?
ଭୂକମ୍ପ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ମତରେ,ଜଳଭଣ୍ଡାର ଦ୍ୱାରା ଆସୁଥିବା କମ୍ପନ ସାଧାରଣତଃ ୪ରୁ ୫ ତୀବ୍ରତାର ଭୂକମ୍ପ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ। ବଡ଼ ଭୂକମ୍ପ (୭.୭ ତୀବ୍ରତା) ପାଇଁ ଟେକ୍ଟୋନିକ ପ୍ଲେଟଗୁଡ଼ିକର ଗଭୀର ଗତିବିଧି ଦାୟୀ, ଯାହା ମାନବ ନିର୍ମିତ ପ୍ରକଳ୍ପଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇନଥାଏ। ଆମେରିକୀୟ ଜିଓଲଜିକାଲ ସର୍ଭେ (USGS) ମଧ୍ୟ ନିଶ୍ଚିତ କରିଛି ଯେ ଏହି ଭୂକମ୍ପ ଭାରତୀୟ ପ୍ଲେଟର ଧସିଯିବା ସହ ଜଡ଼ିତ। ମାୟିତ୍ସୋନ ଡ୍ୟାମର ନିର୍ମାଣ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆରମ୍ଭ ହୋଇନାହିଁ, ତେଣୁ ଏହାର ଜଳାଶୟର କୌଣସି ଚାପ ଅଞ୍ଚଳରେ ନାହିଁ। ଏପରି ସ୍ଥିତିରେ, ଏହି ଭୂକମ୍ପକୁ ଚୀନର ପ୍ରକଳ୍ପ ସହ ଯୋଡ଼ିବା ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଠିକ୍ ନୁହେଁ।
ଚେଲାନୀ କ’ଣ କହିଛନ୍ତି?
ବ୍ରହ୍ମା ଚେଲାନୀ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ଧରି ଚୀନର ବିସ୍ତାରବାଦୀ ନୀତିର ସମାଲୋଚନା କରି ଆସୁଛନ୍ତି। ତାଙ୍କ ମତରେ, ଚୀନର ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ, ବିଶେଷକରି ଦକ୍ଷିଣ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆରେ, ପରିବେଶ ଏବଂ ଭୂଗର୍ଭୀୟ ସ୍ଥିରତା ପାଇଁ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି। ତାଙ୍କ ଟ୍ୱିଟ ବୋଧହୁଏ ଏକ ଚେତାବନୀ ଯେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏଭଳି ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ଏହି ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିପଦକୁ ବଢ଼ାଇପାରେ। କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଭୂକମ୍ପ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ତାଙ୍କ ଦାବି ପ୍ରମାଣ ଉପରେ କମ୍ ଏବଂ କୂଟନୈତିକ ସମାଲୋଚନା ଉପରେ ଅଧିକ ଆଧାରିତ ମନେହୁଏ।
